“Als je het verhaal van een gebied kent, krijg je er respect voor”
[HIER DE INTROTEKST UIT ARTIKEL]
Het project Den Elterweg-Zutphen vindt plaats in een gebied met veel landschappelijke en cultuurhistorische waarde. “Ons projectteam is zich hiervan heel bewust”, aldus Frank. “We willen zoveel mogelijk kansen benutten om die waarde tot zijn recht te laten komen. Daarom werken we met een extern team van specialisten: het Q-team, kort voor Quality Team.” Het kwaliteitsteam voor de dijkversterkingsprojecten van het waterschap bestaat uit drie landschapsarchitecten, een cultuurhistoricus en een secretaris.”
Bredere blik
Marinke: “Het is een oud dijktracé, in een gebied dat rijk is aan verhalen. Met cultuurhistorisch onderzoek, onder meer via oude kaarten, ontdek je hoe het gebied zich door de eeuwen heeft ontwikkeld. Waar en wanneer ontstonden er dorpjes langs de rivier, op welke manieren probeerde men het water de baas te blijven? Dijken verhogen, overstromingsgebieden zoals de Baakse Overlaat, betonnen sluizen en stuwen: gaandeweg ontstaat er een soort film in mijn hoofd van hoe de generaties leefden, naast en met het water. Die film breng ik over op de leden van het projectteam, voor een bredere blik op het gebied.” Frank: “Marinke laat ons het grotere plaatje zien. Ik zie alleen stukjes: een oude boerderij op een rivierduin, een schuttersputje... met haar kennis krijgen die losse elementen betekenis. En als je het hele verhaal van een gebied kent, krijg je er vanzelf respect voor. Het maakt je terughoudend om er zomaar aan de slag te gaan.”
Marinke: “Dat Frank er zo over praat, is niet vanzelfsprekend. Bij de Ruimte voor Rivier-projecten was ruimtelijke kwaliteit een duidelijk doel, naast waterveiligheid. Maar in het HWBP moet de aandacht voor erfgoed en landschap uit de organisatie zelf komen, in dit geval het waterschap. Die aandacht is er gelukkig volop in het team van Frank.”
Breinen oprekken
Frank benadrukt in het contact met stakeholders, zoals bewoners, graag de verbindende kracht van cultuurhistorie en ruimtelijke kwaliteit. “Het begint vaak als een mijn-en-dijn- verhaal: de bewoner vreest overlast of is bang dat hij zijn grond aan jou moet verkopen en heeft daar geen zin in. Maar vraag naar de geschiedenis van die grond en de verhalen komen los, uit het collectief geheugen of uit de familie zelf. Respect hebben voor hun binding met de grond levert veel vertrouwen op, en dus een betere verstandhouding.”
“‘Sober en doelmatig’, zoals het HWBP de waterveiligheidsopgave voorschrijft, interpreteren wij vooral níet als werken met een technocratische blik”, legt Frank uit. Marinke: “Als Q-team willen we ‘de breinen oprekken’. Oftewel, de aspecten van cultuur, geschiedenis en landschap zo goed mogelijk in beeld brengen, zodat er afgewogen keuzes worden gemaakt die het gebied verrijken. Niet alleen door het waterschap, ook door de ingenieursbureaus. Voor veel bureaus is die brede blik nog nieuw.” Frank vult aan: “Kijken met zo’n brede blik is niet alleen leuk. Het is ook onmisbaar voor een zorgvuldige en duurzame inpassing van de nieuwe dijk in de bestaande omgeving. Daar helpt het Q-team ons mee”.
“Vraag bewoners naar de geschiedenis en de verhalen komen los, uit het collectief geheugen of uit de familie”